Tại tòa, thẩm phán đã gõ búa vào phiên tòa cuối cùng để đưa ra phán quyết cuối cùng. Phần trên của chiếc búa được chạm khắc hình thần thú Giải Trãi, một số tượng đá đặt ở hai bên cửa trước của tòa án cũng là linh thú Giãi Trãi này.
Giải Trãi là một loại động vật linh thiêng có một sừng, bốn móng và thường ngồi. Vào mùa hè, nó thích sống gần các vùng nước, và vào mùa đông, nó thích sống trong rừng có cây thông và cây bách, thích ăn cỏ.
Đặc điểm lớn nhất của Giải Trãi là nó có thể phân biệt đúng sai và biết được một người có tội hay không.
Biểu tượng của công lý
Một trong những “hot trend” (chủ đề được nhiều người quan tâm) thời gian vừa qua là việc Tòa án Nhân dân Tối cao dự định tôn vinh – dựng tượng một vị vua làm biểu tượng công lý và hoạt động xét xử Việt Nam.
Trong truyền thống Á Đông cũng có một biểu tượng công lý rất đặc sắc và vô cùng ý nghĩa. Đó chính là con Giải Trãi. Đề cập đến linh vật này, nhà sưu tập và nghiên cứu cổ vật Philippe Trương cho biết: theo truyền thuyết, giải trãi là con vật đứng đầu trong 5 loại linh thú thuộc bộ kỳ lân.
Hình tượng con Giải Trãi đã được thể hiện trên các cổ vật đồng từ thời Chiến Quốc. Trong bộ Luận hành của Vương Sung (27-97, thời Đông Hán) có kể rằng: Cao Dao, một vị hiền thần đời vua Thuấn, có một con dê một sừng gọi là con Giải Trãi.
Tính con thú này rất ngay thẳng, nó có thể phân biệt người lành hay kẻ ác. Gặp bọn gian tà, nó dùng sừng húc nhưng không bao giờ chạm đến người hiền. Cao Dao thả Giải Trãi vào trong ngục để kiểm tra xem có người nào bị bắt oan hay không. Chính vì lý do này nên dưới thời Đông Hán, hình con Giải Trãi được vẽ trên tường ở nơi xử án hoặc trên ghế của các quan tòa để biểu trưng cho chấp pháp. Người ta đã tìm thấy một pho tượng bằng gỗ thời Đông Hán, thể hiện một con bò, chân guốc, đuôi dựng thẳng, đầu cúi sát ngực với một sừng duy nhất chĩa ra phía trước như sắp trừng trị người phạm tội.
Truyền thống này vẫn tiếp tục dưới thời nhà Đường: hình con Giải Trãi được dán hai bên cửa phòng xử án và những công thự quan trọng của triều đình, vì Giải Trãi vừa có thể phân biệt người vô tội với kẻ ác, lại vừa có thể phát hiện và trừng trị các quan chức bất lương. Do đó, Giải Trãi còn trở thành biểu tượng cho đức độ và sự lương thiện của các quan tòa và các quan ngự sử.
Tới Hàn Quốc (Triều Tiên), giải trãi được gọi là Haetae. Tượng đá Haetae được dựng bên ngoài cung điện Gyeongbokgung ở Seoul dưới thời Joseon (1392-1897). Haetae được tin là có khả năng bảo vệ Hanyang (nay là Seoul, Haetae được coi là biểu tượng của thành phố này) khỏi thảm hoạ tai ương từ thần thánh, đồng thời ban bố và bảo vệ luật pháp, công bằng, lẽ phải khỏi những xấu xa, bất công của xã hội đương thời.
Gắn với hành pháp
Không thể phủ nhận những ảnh hưởng của truyền thuyết phương Bắc nhưng cũng như các linh vật khác (rồng, phượng, kỳ lân…), Giải Trãi khi “nhập tịch” Đại Việt đã được tiền nhân biến đổi để mang tâm hồn và cốt cách Việt Nam.
Theo sách Nam ngữ chính tả tự vị, thì Giải Trãi là loài dê đời xưa có một sừng, tính trung trực hay húc những kẻ gian tà. Khi xử các nghi án thì cho con Giải Trãi ra trước tòa, nó dùng sừng húc vào bên nào thì cho biết bên ấy là kẻ có tội.
Một chức quan gắn liền với việc xét xử trong lịch sử Việt Nam chính là ngự sử. Ngự sử đài được thiết lập từ thời Trần (1225 – 1400). Cơ quan này đảm nhiệm việc duy trì phong hóa pháp độ, được phép vạch tội tất cả các quan, thậm chí can gián cả nhà vua, mỗi khi phát hiện họ làm điều gì trái pháp luật hay trái đạo đức.
Người giữ chức quan ngự sử không những rất tài giỏi, am hiểu sâu sắc về pháp luật mà còn phải liêm khiết, trung thực, dũng cảm.
Và Giải Trãi chính là linh vật biểu tượng cho ngự sử quan. Phan Huy Chú trong Lịch triều Hiến chương loại chí (tập Lễ nghi chí) cho biết, đô ngự sử, ngự sử, đề hình, hiến sứ, cai đạo đều dùng mũ Giải Trãi, bổ tử (miếng vải vuông đính ở ngực và lưng phẩm phục quan lại) cũng thêu hình con Giải Trãi. Thời Trần Anh Tông, Trần Thì (Thời) Kiến, làm An phủ sứ phủ Thiên Trường, sau đó thiên qua nhiều chức vụ khác như: Kiểm pháp quan kiêm chức Đại An phủ sứ Kinh sư. Cuối đời ông được thăng đến chức Tả bộc xạ – Tể tướng.
Trần Thì Kiến nổi tiếng thanh liêm, công bằng và có tài biện luận trong xử kiện. Tương truyền, có người cùng quê nhân ngày giỗ đem biếu ông mâm cỗ, Trần Thì Kiền hỏi lý do, người kia trả lời rằng vì hàng xóm nên biếu chứ không xin điều gì.
Sau người kia lại đến xin, ông liền móc họng để nôn ra trả. Khi dùng Trần Thì Kiến làm hành khiển, vua Trần Anh Tông đã cho ông một cái hốt có khắc bài minh rằng: “Thái sơn chót vót, hốt ngà oai nghiêm, linh trãi dâng sừng, làm hốt khó gãy” (nguyên văn: thái sơn trinh cao, tượng hốt trinh liệt, linh trãi tiến dác; vi hốt nan chiết).
Tên “Trãi” còn gắn với cuộc đời và tài năng của một con người kiệt xuất trong lịch sử Việt Nam, đó chính là Nguyễn Trãi. Nguyễn Phi Khanh, người đỗ đại khoa cuối đời Trần sang Hồ, bậc tri thức rất hiểu pháp luật đặt tên con mình là “Trãi”. Và vị anh hùng dân tộc gắn với đức tính trung thực, ngay thẳng Nguyễn Trãi, từng làm Ngự sử đài Chánh chưởng nắm giữ pháp luật đời Hồ, có góp phần giảng, biên soạn hình luật đời Lê Sơ đã rất xứng đáng với tên đẹp ấy.
Mang hình dáng Việt
Vào năm 2010, có một tượng bằng vàng, niên đại thời Nguyễn, cao 12cm, nặng hơn 200gram được đưa ra bán đấu giá ở Paris với giá 12.000euro. Theo Philippe Trương thì con vật trên chính là tượng con Giải Trãi được đúc dưới thời Minh Mạng năm 1837.
Giải Trãi là nỗi sợ của biết bao nhiêu người mang trong mình những tư tưởng xấu xa. Bước từ trong rừng ra với bản chất có thể tự phân biệt chính tà, Giải Trãi là biểu tượng của cán cân công lý, biểu tượng hiện hữu của thiện ác hữu báo mãi luôn tồn tại.
Đăng Dũng biên tập
Nguồn: secretchina/phapluat
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét